فلز سرب چیست ؟ فلز سرب که از دیرباز در صنعت و علوم مختلف به کار رفته یکی از عناصری است که با وجود ویژگی های منحصر به فردش در عین حال میتواند تهدیدی برای سلامت انسان ها و محیط زیست باشد.
فلز سرب با ویژگی های شیمیایی خاص باعث شده که در معرض استفاده های نادرست قرار بگیرد و مشکلات زیست محیطی و بهداشتی فراوانی را به دنبال داشته باشد .
سرب ، گرچه در گذشته به عنوان ماده ای ارزشمند شناخته میشد اما اکنون با توجه به خطرات جدی اش بیشتر از هر زمان دیگری نیاز به مدیریت و مراقبت ویژه دارد. در این مقاله از آهن جم به بررسی ویژگی ها ، کاربردها و خطرات سرب خواهیم پرداخت .
ویژگی | توضیحات |
---|---|
نام فارسی | سرب |
نام لاتین | Lead |
نماد شیمیایی | Pb |
عدد اتمی | ۸۲ |
جرم اتمی | ۲۰۷.۲ u |
دستهبندی عنصر | فلز سنگین، فلز پسگذارده |
رنگ و ظاهر | خاکستری مایل به آبی، درخشان در حالت تازهبریدهشده |
چگالی | ۱۱.۳۴ g/cm³ |
نقطه ذوب | ۳۲۷.۵°C |
نقطه جوش | ۱۷۴۹°C |
ساختار کریستالی | مکعبی با وجوه مرکزپر |
سمّیت | بسیار سمی، مخصوصاً برای کودکان و دستگاه عصبی |
کاربرد اصلی | باتری اسید-سرب خودرو |
دسترسی سریع به محتوای مقاله
این فلز غالباً در ترکیب با سایر عناصر به شکل کانی ها وجود دارد که مهمترین آنها گالن با فرمول شیمیایی PbS (سولفید سرب) است. گالن به عنوان اصلی ترین و متداول ترین کانی سرب شناخته میشود و معمولاً در معادن سولفیدی به وفور یافت میشود.
علاوه بر سولفید سرب این فلز ممکن است با دیگر عناصر مانند کلسیم ، آهن و آنتیموان ترکیب شده و آلیاژهایی مانند آلیاژ سرب-کلسیم یا آلیاژ سرب-آنتیموان را ایجاد کند. بنابراین در حالی که سرب به طور عمده به عنوان یک فلز خالص و سنگین شناخته میشود ترکیب آن با دیگر عناصر و مواد معدنی در طبیعت و صنعت جایگاه ویژه ای دارد.
سرب عمدتاً از طریق استخراج آن از معادن و فرآوری کانیهای حاوی سرب به دست میآید . روش های اصلی بدست آوردن سرب به شرح زیر است :
ایران دارای معادن سرب متعددی است که عمدتاً در مناطق مختلف کشور پراکنده اند. این معادن منابع مهمی برای تأمین سرب مورد نیاز در صنایع داخلی و همچنین صادرات به شمار میروند. مهم ترین معادن سرب در ایران عبارتند از:
معدن انگوران (استان زنجان) : این معدن بزرگ ترین و مهم ترین معدن سرب و روی ایران است که در نزدیکی شهرستان زنجان واقع شده است. فعالیتهای معدنی در انگوران از دهه ۱۳۴۰ آغاز شده و از آن زمان به یکی از منابع اصلی سرب کشور تبدیل شده است. ذخایر این معدن بیش از ۱.۵ میلیون تن برآورد شده است و سالانه حدود ۲۰ هزار تن سرب استخراج میشود.
معدن دندی (استان زنجان) : معدن دندی در شهرستان ماهنشان استان زنجان قرار دارد و از معادن مهم سرب و روی ایران به شمار میرود. استخراج در این معدن از دهه ۱۳۵۰ آغاز شده و هماکنون به طور فعال مشغول به کار است. میزان ذخایر این معدن حدود ۱ میلیون تن برآورد میشود.
معدن آق دره (استان آذربایجان غربی) : این معدن در شهرستان مهاباد استان آذربایجان غربی قرار دارد و از دهه ۱۳۸۰ به بهره برداری رسید. معدن آق دره از ذخایر قابل توجه سرب و روی برخوردار است که حجم ذخیره آن بیش از ۵۰۰ هزار تن تخمین زده میشود.
معدن کاشمر (استان خراسان رضوی) : معدن سرب و روی کاشمر در شهرستان کاشمر استان خراسان رضوی قرار دارد و فعالیتهای استخراج در این منطقه از دهه ۱۳۶۰ آغاز شده است. این معدن با ذخایری حدود ۲۵۰ هزار تن سرب، همچنان به تأمین نیازهای داخلی کمک میکند.
معدن کوه سرب (استان یزد) : این معدن در شهرستان طبس استان یزد واقع شده و فعالیت آن به دهه ۱۳۷۰ بازمیگردد. معدن کوه سرب به عنوان یک منبع مهم سرب در این استان شناخته میشود و ذخایر آن حدود ۳۰۰ هزار تن برآورد شده است.
سرب یکی از قدیمی ترین فلزات شناخته شده است که قدمت استفاده از آن به حدود ۵۰۰۰ سال پیش در تمدن مصر باستان میرسد. در آن دوران از سرب برای ساخت لوازم تزئینی ، لوله های آب و رنگ های خاص بهره میبردند. این فلز نرم و انعطاف پذیر در دوران روم و یونان باستان نیز در ساخت سکهها، ظروف و سیستم های لوله کشی استفاده میشد.
در قرنهای ۱۸ و ۱۹، همزمان با آغاز انقلاب صنعتی سرب در تولید باتری ها و تجهیزات صنعتی نقش چشمگیری پیدا کرد. اگرچه در قرن ۲۰ به دلیل خطرات بهداشتی ناشی از آن استفاده از سرب در رنگ ها و لوازم خانگی کاهش یافت اما هنوز در صنعت خودرو سازی و باتری های سرب-اسید کاربرد فراوانی دارد.
رهیاری
فلز سرب دقیقاً چه کاربردهایی داره؟ من شنیدم توی باتری ماشینها استفاده میشه، ولی نمیدونستم که این ماده به شدت سنگین و سمی هم هست. آیا توی صنایع ساختمانی هم هنوز کاربرد داره یا به خاطر خطرات محیطزیستی استفادهش محدود شده؟
آهن جم
استفاده محدود تری دارد
sajad
با توجه به اینکه سرب فلزی نرمه و نقطه ذوب پایینی داره، آیا میشه ازش برای ریختهگری قطعات ساده استفاده کرد؟ و آیا بخاراتش موقع ذوب خطرناکن یا فقط تماس مستقیمش مضره؟
آهن جم
این فلز خطرناک هست بهتر اس استفاده نکیند
احسان
من شنیدم که سرب در گذشته توی رنگهای ساختمانی استفاده میشده ولی الان ممنوع شده. آیا هنوز توی ایران رنگهای حاوی سرب تولید میشن یا کلاً جمعآوری شدن؟ خطرش برای بچهها و زنان باردار خیلی جدیه واقعاً؟
آهن جم
هنوز استفاده میشه حتی در لوازم آرایشی و خطرناک هست